سقوط قلعه ایروان و بزرگترین شکست سپاه قاجار
یکی از تلخ‌ترین لحظات تاریخ بزرگترین شکست سپاه قاجار یعنی اشغال قلعه ایروان از سوی روس‌ها در رور ۴ مهر به وقوع پیوست.
قلعه ایروان در ۱۵۰۴م بدستور شاه اسماعیل صفوی و بدست وزیر او روانقلی خان در ساحل رودخانه «زنگی»ساخته شده و مقاوم‌ترین قلعه قاجار بود که بیش از ۲۳ سال، استوار در مقابل حملات روسی مقاومت کرده اما سرانجام، در آخرین حمله روس‌ها به فرماندهی ژنرال پاسکویچ و البته با خیانت ارامنه داخل قلعه به زانو در آمد.
پس از سقوط این قلعه بوده که روس‌ها از آراز گذشته تا اشغال تبریز پیش آمدند و شاه قاجار مجبورا به قرارداد ترکمنچای تن داد.
ژنرال پاسكویچ با قواى خود در اواسط اكتبر ۱۸۲۷م عازم فتح این قلعه شد، قلعه به محاصره روس‌ها در آمده و در زیر شلیک بی‌امانِ توپ‌های روسی، روز‌ها مقاومت کرد که به نوشته منابع خارجى، ۶ روز و به نوشته منابع قاجار ۱۲ روز مقاومت کرد
اما سرانجام، در نتیجه اصابت گلوله‌های توپ، چند نقطه اطراف دیوار و برج و باروى قلعه تَرَك برداشت و شب هنگام یك ارمنى بنام قاراپت با چند نفر دیگر، پشت دروازه قلعه آمده، دروازه را بر روى قوای روسی گشودند!
ارامنه ساكن قلعه حتی برخی از قوای قاجار مانند سارى اصلان و یارانش را که هنوز مقاومت می‌کردند دستگیر کرده و به ژنرال پاسکویچ تحویل دادند! .
خاچاطور آبوویان در کتاب خود بنام «زخم‌های ارمنستان» بی‌آنکه به خیانت ارامنه داخل قلعه اشاره کند در باره غرش توپ‌های روسی می‌نویسد:
«قلعه ایروان در دود گم شد پنج روز و پنج شب توپ‌ها بی‌امان می‌غریدند. مثل اینکه آتش الهی بوده که بر شهر‌های سدوم و گمورا از بالا می‌بارید قلعه ایروان گاهی مثل چراغ نورانی می‌شد و سپس خاموش می‌گردید آنقدر گلوله‌های توپ به سر و قلبش خورده بود که جانش به لبش رسیده بود… »
سرانجام قلعه معروف ایروان به تصرف روس‌ها در می‌آید و پادگان آن که ۴۰۰۰ سرباز می‌شد تسلیم گردیده فرمانده قلعه، حسن خان و ۲۰۵ مقام بلند پایه اسیر شده را دست بسته به زندان پترزبورگ فرستادند.
حدود ۱۰۰ توپ و مقادیر زیادی تفنگ و غنایم جنگی به تصرف روس‌ها در می‌آید.
پاسكویچ بخاطر این پیروزى بزرگ از تزار، لقب ایروانسكى و نشان سن جورج دریافت كرد.
سقوط ایروان، روحیه جنگى سربازان قاجار را به كل تخریب نموده دسته دسته فرار از خدمت بالا گرفت، بطورىكه پس از اشغال ایروان توسط روس‌ها، فقط ۳۰۰۰ نفر سرباز براى عباس میرزا باقى مانده بود
و از ۶۰ هزار سربازى كه فتحعلی شاه در اختیار داشت حدود ۵۰ هزار نفرشان فرار كرده بودند و روس‌ها از آراز گذشته تا اشغال تبریز پیش آمدند.
(سال‌های زخمی… صص۳۱۱الی۳۱۵)
سقوط قلعه ایروان و بزرگترین شکست سپاه قاجار تکان دهنده بود و همچنین برای روس‌ها چنان مهم بود که در روسیه مدال مخصوص فتح قلعه ایروان درست گردیده و به سربازان روسی اهدا می‌شد! .
این قلعه عظیم پس از تصرف روس‌ها همچنان موجود بود تا اینکه در زلزله سال ۱۸۵۳م. دیوار‌های قلعه به شدت آسیب دید اما نماد‌های آذربایجانی آن همچنان موجود بود که متأسفانه در دهه ۱۸۸۰م. بخشی از دیوار شمالی قلعه تخریب گردیده و کارخانه تولید کنیاک درست کردند و سپس تمام آثار و معماری مربوط به آذربایجانی و اسلامی را تخریب کردند…
تبریزوان بزرگترین مرکز دوبله انیمیشن و فیلم ترکی و فروش کتاب های تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و آموزشی در آذربایجان
فروشگاه آنلاین تبریزوان:
https://tabrizone.com/
